කොළඹ/සිංගප්පූරුව, සැප්තැම්බර් 23 (නියෝජිතායතන) — සිංගප්පූරුවේ මූලස්ථානය කරගත් නැව් සමාගමක් වන X-Press Feeders, දිවයිනේ දරුණුතම පාරිසරික ව්‍යසනයට හේතු වූ 2021 X-Press Pearl සමුද්‍ර ව්‍යසනය සම්බන්ධයෙන් ශ්‍රී ලංකාවේ ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණය විසින් පනවන ලද ඇමරිකානු ඩොලර් බිලියන 1 ක දඩය නොගෙවන බව නිවේදනය කළේය.

AFP සමඟ සම්මුඛ සාකච්ඡාවකදී, ප්‍රධාන විධායක නිලධාරී ෂ්මුවෙල් යොස්කොවිට්ස් තර්ක කළේ දඬුවම ජාත්‍යන්තර සමුද්‍රීය නීතියට වල කපන බවයි. “අපි ගෙවන්නේ නැහැ, මොකද සමුද්‍රීය වෙළඳාමේ සමස්ත පදනමම වගකීම් සීමා කිරීම මත පදනම් වී ඇති නිසා. මෙම තීන්දුව මෙම සීමාව අඩපණ කරයි,” ඔහු පැවසුවේ, ගෝලීය නැව් රක්ෂණ පිරිවැය ඉහළ නංවන සහ පාරිභෝගිකයින්ට බරක් වන “භයානක පූර්වාදර්ශයක්” තැබිය හැකි බවට අනතුරු අඟවමිනි.

සිංගප්පූරුවේ ලියාපදිංචි බහාලුම් නෞකාවක් වන MV X-Press Pearl, නයිට්‍රික් අම්ල කාන්දුවක් හේතුවෙන් ඇති වූ බවට වාර්තා වන සති දෙකක ගින්නකින් පසු 2021 ජුනි මාසයේදී කොළඹින් ගිලී ගියේය. එහි භාණ්ඩ අතරට අන්තරායකර ද්‍රව්‍ය පිරවූ බහාලුම් 81 ක් සහ ප්ලාස්ටික් පෙති ටොන් සිය ගණනක් ඇතුළත් වූ අතර, ඒවා ශ්‍රී ලංකාවේ බටහිර වෙරළ තීරයේ කිලෝමීටර් 80 ක දිගකින් වෙරළට ගසාගෙන ගොස් ධීවර කටයුතු විනාශ කළ අතර මාස ගණනාවක් පුරා ධීවර කටයුතු තහනම් කිරීමට බල කෙරුනි.

ශ්‍රී ලංකාවේ ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණය ජූලි මාසයේදී සමාගමට නියෝග කළේ සැප්තැම්බර් 23 වන දිනට ගෙවිය යුතු ඇමරිකානු ඩොලර් මිලියන 250 කින් ආරම්භ වන “මූලික” ඇමරිකානු ඩොලර් බිලියන 1 ක මුදලක් වසරක් ඇතුළත ගෙවන ලෙසයි, වැඩිදුර ගෙවීම් පසුව තීරණය කෙරේ. අනුකූල නොවීම සඳහා අපරාධ නඩු පැවරීමට අධිකරණය බලධාරීන්ට බලය පවරන ලදී.

යොස්කොවිට්ස් තීන්දුවේ විවෘත ස්වභාවය ප්‍රතික්ෂේප කළ නමුත් සමාගම වගකීමෙන් මිදෙන්නේ නැති බව අවධාරනය කළේය. එක්ස්-ප්‍රෙස් ෆීඩර්ස් දැනටමත් සුන්බුන් ඉවත් කිරීම, මුහුදු පත්ල පිරිසිදු කිරීම සහ ධීවරයින් සඳහා වන්දි සඳහා ඇමරිකානු ඩොලර් මිලියන 170 ක් වියදම් කර ඇති බව ඔහු පැවසීය. “අපි වැඩිපුර ගෙවීමට කැමැත්තෙන් සිටිමු, නමුත් එය සමුද්‍ර සම්මුතීන් සහ අවසාන මුදලක් යටතේ විය යුතුය. මෙම එල්ලෙන ගිලටීනය යටතේ ජීවත් වීම සරලවම කළ නොහැකි දෙයක්,” ඔහු පැවසීය.

වසර හතරකට වැඩි කාලයක් ශ්‍රී ලංකාවෙන් පිටවීම තහනම් කර ඇති එහි රුසියානු කපිතාන් විටාලි ටියුට්කාලෝ සම්බන්ධයෙන් ද සමාගම කනස්සල්ල පළ කර තිබේ. දඩ මුදල් ලබා දීමෙන් ඔහු නිදහස් කර ගැනීමට ගත් උත්සාහයන් ප්‍රතික්ෂේප වූ බව යොස්කොවිට්ස් පවසයි.

කෙසේ වෙතත්, පරිසර ක්‍රියාකාරීන් අවධාරණය කරන්නේ හානිය බොහෝ දුරට අවසන් වී ඇති බවයි. “අද වෙරළ තීරයන් නැරඹුවහොත්, ප්ලාස්ටික් දූෂණය අනුව කිසිවක් දෘශ්‍යමාන නොවේ. නමුත් ව්‍යසනයේ බලපෑම් දශක ගණනාවක් පවතිනු ඇත,” පාරිසරික යුක්තිය පිළිබඳ මධ්‍යස්ථානයේ හේමන්ත විතානගේ පැවසීය.

නීතිමය සටන් තවමත් විසඳී නොමැත. ලන්ඩනයේ අද්මිරාල්ටි අධිකරණය 2023 දී සමාගමේ වගකීම පවුම් මිලියන 19 (ඇමරිකානු ඩොලර් මිලියන 32.9) ලෙස සීමා කළද, ශ්‍රී ලංකාව එම තීන්දුවට අභියෝග කර ඇත. සිංගප්පූරුවේ ජාත්‍යන්තර වාණිජ අධිකරණයේ ගොනු කර ඇති අදාළ නඩුවක් ලන්ඩන් නඩුව තෙක් අත්හිටුවා ඇති අතර, 2026 මැයි මාසයේදී පූර්ව නඩු විභාගයක් පැවැත්වීමට නියමිතය.

ශ්‍රී ලංකාවේ ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණය සැප්තැම්බර් 25 වන දින එහි තීන්දුව ක්‍රියාත්මක කිරීම සමාලෝචනය කිරීමට නියමිතය.